Een Nieuwsoortige Overvloed: De Vraag van €14,5 Miljard

Stel je voor: je zit op een berg winst, groter dan je ooit hebt gezien. Om precies te zijn: €162,5 miljard. Dat is wat Nederlandse niet-financiële bedrijven rapporteerden in 2024, volgens het CBS. Een bedrag dat normaliter de kurken doet knallen en investeringsplannen in gang zet. Maar in plaats van te bouwen of te wedden op groei, kozen bedrijven voor terughoudendheid. Ze spaarden.

Niet omdat het móést. Maar omdat ze het wílden.

Dit is geen verhaal over inkomsten. Het is een verhaal over gedrag.

Van Crisisbounce naar Vertrouwensval

Even terugspoelen. Tussen 2015 en 2020 bleef het bedrijfsinkomen in Nederland relatief vlak. Toen kwam de COVID-19-crisis, een paradoxale boom, zou je kunnen zeggen. Dankzij genereuze subsidies en geopolitieke turbulentie (denk aan energieprijzen) steeg het inkomen plots naar €155 miljard in 2021. Dat was geen veerkracht, dat was fiscale spoedhulp.

In 2024, met subsidies die langzaam opdrogen en een gestabiliseerde markt, zou je een vertraging verwachten. Maar het tegenovergestelde gebeurde: het bedrijfsinkomen steeg opnieuw, naar een recordhoogte van €162,5 miljard. Vooral dankzij een stijging van €18 miljard in brutowinst vóór belastingen, waaronder bijna €15 miljard operationele winst en meer dan €3 miljard vanuit buitenlandse dochterondernemingen.

Maar hier komt de twist: terwijl het inkomen steeg, bleef de investering achter. De vaste kapitaalvorming nam slechts met €3,8 miljard toe. Met andere woorden: meer dan €10 miljard werd níét herbelegd. Het werd gespaard of gebruikt om schulden af te lossen.

Waarom?

De Ziel van een Balans: Winst ≠ Optimisme

Laten we het over ratio’s hebben. Winstquote, investeringsquote, vertrouwen.

De winstquote, het aandeel van de operationele winst in de toegevoegde waarde, daalde licht naar 42,4%. Nog steeds boven het langjarig gemiddelde van 40%, maar duidelijk onder de piek van 2021. Waarom? Omdat lonen sneller stegen dan winsten. Werknemers begonnen eindelijk in te lopen.

De investeringsquote staat nu op 16,6%, onder het langjarig gemiddelde van 17,5%. Zelfs met hogere inkomsten investeren bedrijven een kleiner deel daarvan. Sterker nog: het aandeel van het inkomen dat wordt geïnvesteerd, daalt al gestaag sinds 2015.

Dit is geen boekhoudkundige fout. Het is een signaal.

Achter de cijfers schuilt een vraag die elke ondernemer, beleidsmaker en strateeg zich moet stellen: waarom zou een bedrijf met recordwinsten kiezen voor liquiditeit boven nalatenschap?

Van Bouwers naar Bunkeraars: De Veranderde Bedrijfsgemoedstoestand

Laten we eerlijk zijn. Dit is geen verhaal van hebzucht. Het is een verhaal van voorzichtigheid. Van bedrijven die de landingsbaan niet meer vertrouwen, omdat het weer voortdurend omslaat.

In governance-termen zien we hier de triomf van balansverdediging boven strategisch offensief. Waar bedrijven vroeger hun ingehouden winsten zagen als een lanceerplatform, behandelen ze die nu als zandzakken voor de volgende overstroming. Dat is niet irrationeel. Dat is structureel.

Risico is van vorm veranderd. Het is niet langer alleen economisch of competitief. Het is regulatoir, geopolitiek, technologisch en vaak gedragsmatig.

Tel daarbij op: strengere ESG-eisen, personeelstekorten, digitale transitievalkuilen, en het is geen verrassing dat CEO’s terughoudend zijn. Ze investeren niet minder omdat ze bang zijn om te falen. Ze investeren minder omdat ze niet meer zeker weten hoe succes eruitziet.

De Nieuwe Ondernemersvraag: Niet “Hoeveel?” maar “Waarom nu?”

Bruto beschikbaar inkomen, winst plus kapitaalstromen minus transfers, is een prachtig technisch concept. Maar het vangt niet de ziel van een onderneming.

In 2024 verdienden Nederlandse bedrijven meer dan ooit. Maar ze verdubbelden niet hun inzet. Ze drukten op pauze.

Als je ondernemer bent, doet dat ertoe. Want je concurrenten verhongeren niet. Ze hamsteren. Ze dekken zich in tegen volatiliteit, in plaats van vol vooruit te stormen. Het echte gevecht gaat niet om kapitaal. Het gaat om helderheid.

Geld Wacht op Betekenis

Dit artikel gaat niet over cijfers. Het gaat over gedrag. Wanneer bedrijven met recordinkomsten ervoor kiezen níét te investeren, spreken ze. Niet met woorden, maar met keuzes.

En wat ze zeggen is: “Wij hebben geen behoefte aan méér marge. Wij hebben behoefte aan méér betekenis.”

Zolang we dat niet adresseren, blijft investeren een luxe in plaats van een plicht. Groei wordt voorwaardelijk. En de echte schaarste zal niet geld zijn, maar vertrouwen.