Er hangt dit kwartaal een merkwaardige vorm van optimisme in het Nederlandse ondernemersklimaat. Niet het soort dat feest viert, maar ook niet het soort dat zich terugtrekt. Het lijkt op dat moment waarop een zeeman merkt dat de wind eindelijk draait na weken van tegenwind: de zeilen staan nog niet bol, maar ze klapperen ook niet meer doelloos. Dat is wat de nieuwste Conjunctuurenquête Nederland ons vertelt.
Het ondernemersvertrouwen is gestegen naar -3,8, vanaf -7,5 het vorige kwartaal. Nog steeds negatief, jawel. Maar minder. En voor veel ondernemers die laveren tussen post-pandemische onzekerheid, oorlog aan de rand van Europa en broze toeleveringsketens, voelt “minder negatief” bijna als een luxe. Zeker wanneer je niet weet wat er morgen komt.
Laten we kijken wat er écht achter de cijfers zit. Niet alleen de komma’s, maar de werkelijkheid die ze weerspiegelen.
Transport, Handel en de Stilte voor de Moed
De grootste stijging in vertrouwen kwam uit de sector transport en opslag: van -12,0 naar -0,9. Sta daar eens bij stil. Deze sector, vaak de eerste die geopolitieke schokken en brandstofprijsstijgingen voelt, loopt nu stilletjes voorop in de stemmingsverschuiving.
Waarom? Omdat veerkracht niet op PowerPoints ontstaat, maar op de weg wordt gesmeed. Logistieke ondernemers, expediteurs, magazijnhouders: zij herkalibreren razendsnel. Niet met economische theorieën, maar met de vrachtwagen die om 07:00 uur uit de loods moet, wat er ook gebeurt.
Vergelijkbare signalen komen uit de groothandel en zakelijke dienstverlening, die inmiddels positief zijn. Als de intermediairs en enablers zich wat beter beginnen te voelen, betekent dat geen hoogconjunctuur. Maar het zegt wél: het systeem is het vertrouwen in zichzelf nog niet verloren.
En vertrouwen is de valuta onder alle andere.
Landbouw, Horeca en de Barsten die we Niet Mogen Ontkennen
Aan de andere kant van het spectrum zien we de landbouw, horeca en detailhandel verder wegzakken. Boeren rapporteren inmiddels het meest negatieve sentiment van het hele ondernemerslandschap: -16,3. Dat is geen seizoensdipje, dat is systemische uitputting.
De horeca, vaak het kloppende hart van lokale economieën, zakt naar -13,2. De ironie? Precies deze sectoren worden het vaakst geroemd in politieke speeches en brochures vol landelijke charme. Maar applaus betaalt geen facturen. En geen enkele fiscale regeling vervangt langdurige, structurele investeringen in waardigheid.
We lopen het risico sectoren te romantiseren terwijl we hun ruggengraat verwaarlozen. Als vertrouwen een thermometer is, dan is deze daling een koorts die we niet mogen negeren.
Personeelstekort: Van Excuus naar Existentiële Dreiging
Maar liefst 36,3% van de bedrijven noemt personeelstekort als grootste operationele belemmering. Meer dan het aantal bedrijven dat helemaal géén belemmeringen ervaart.
Laten we duidelijk zijn: dit is niet zomaar een wervingsprobleem. Dit is een structurele mismatch tussen wat bedrijven nodig hebben en wat de samenleving voortbrengt. We kampen niet met een gebrek aan mensen, maar met een gebrek aan afstemming tussen onderwijs, migratiebeleid, levensstijl en het tempo van ondernemen.
En hoewel één op de vijf ondernemers “onvoldoende vraag” meldt, en één op de tien financiële knelpunten, is het steeds vaker de menselijke factor die bepaalt of een bedrijf überhaupt kan blijven draaien.
Investeringen: Het Onzekere Midden
Op het eerste gezicht lijken de investeringsplannen voor 2025 stabiel. Ongeveer evenveel ondernemers willen meer investeren als minder. Neutraliteit is hier het masker van onzekerheid.
De sector onroerend goed verhuur en handel is het meest optimistisch (+17%), terwijl de horeca ook hier het laagste scoort met -12%. Maar het meest betekenisvolle signaal komt opnieuw uit transport en opslag, waar de investeringsintentie stijgt van 3% naar 12%. Als movers beginnen te investeren, zijn ze niet aan het gokken. Ze zijn aan het plannen.
En plannen is het eerste teken van wedergeboorte.
Waarom Dit Meer is dan een Cijfer
Ondernemersvertrouwen is geen voorspelling, het is een vingerafdruk. Het laat zien hoe ondernemers complexiteit verwerken, niet alleen met rekenmachines, maar met instinct.
Wat we nu zien is een voorzichtige herijking. Geen herstel, geen wanhoop. Een middengebied waarin onzekerheid is ingecalculeerd en blinde hoop is vervangen door nuchtere veerkracht.
Dit moment, deze -3,8, is geen getal. Het is een temperatuurmeting van de ziel van het Nederlandse bedrijfsleven: niet meer bevroren, nog niet kokend, maar voorzichtig levend.
Tot Slot: Vertrouwen Is Geen Strategie
Een stijging in ondernemersvertrouwen garandeert geen stabiliteit. Het moet verdiend worden. Onderhouden. Geverifieerd. Per kwartaal. Per klant. Per factuur.
En in mijn werk stel ik daarom altijd deze vraag: Rennen we richting helderheid, of vluchten we weg van instorting?
Dat is de echte vraag achter de cijfers. En die moeten we blijven stellen.
Vertrouwen is goed. Structuur is beter.
Cijfers geven richting. Ethiek bepaalt de koers.
Co-Creator of Xtroverso | Head of Global GRC @ Zentriq
Paolo Maria Pavan is de structurele geest achter Xtroverso, waarbij hij compliance-kennis mengt met ondernemerschap. Hij observeert markten niet als een handelaar, maar als een lezer van patronen, die gedragingen, risico's en vervormingen volgt om ethische transformatie te begeleiden. Zijn werk daagt conventies uit en herdefinieert governance als een kracht voor helderheid, vertrouwen en evolutie.
