De illusie van beweging: het verhaal van 1,1 procent
Stel je voor: je staat op een perron, kijkt naar een trein die lijkt te vertrekken—tot je beseft dat niet de trein beweegt, maar jouw eigen perron langzaam vooruit schuift. Niet aangedreven door motoren, maar door schoonmakers, verpleegkundigen en kantoorklerken. Welkom in de Nederlandse economie van 2024.
We “groeiden” met 1,1 procent. Althans, dat zeggen de cijfers. Maar achter dat beleefde applaus voor de vooruitgang schuilt een andere waarheid. Trek overheidsconsumptie, ambtenarensalarissen, stijgende zorguitgaven, kinderopvangtoeslagen en andere regelingen eraf, en wat overblijft is een spookbeeld van een economie: 0,2 procent groei uit de private sector. En zelfs dat is een optimistische lezing. Export, investeringen, consumptie van huishoudens? Lethargisch. Het lichaam bewoog omdat de ruggengraat—de overheid—een spiertrekking vertoonde. Niet omdat de benen—de markt—liepen.
De echte motor: overheidsconsumptie als beademing
Laten we niet verdwalen in steriele procentjes. Hier is de anatomie van wat er werkelijk gebeurde:
- 0,9 procentpunt van de groei kwam van de overheid.
- Slechts 0,2 procentpunt kwam van de rest bij elkaar.
- In gewone mensentaal: als de staat had stilgestaan, was de economie platgevallen.
En dit is geen uitzondering. In 2023 kromp de economie met -0,6 procent, maar de overheidsconsumptie groeide met +0,7 procentpunt. Geen verfijnde Keynesiaanse bijsturing dus, maar pure beademing.
Erger nog: in 2024 bereikte het aandeel van overheidsconsumptie in het BBP het hoogste niveau sinds 2012: 25,8 procent. Ter vergelijking: alleen Zweden en Finland gingen ons voor binnen de EU. Duitsland? 22 procent. Het VK? 21 procent. Nederland? Marsjeert trots richting staatsgestuurde kapitalisme met een calvinistische schouderophaling.
Waar gaat het geld naartoe?
Twee hoofdkanalen voeden dit systeem:
-
Eigen productie (+3,9%)
Ambtenarensalarissen, gemeentelijke uitgaven, operationele kosten. Kortom: de staat die zichzelf laat groeien. Meer personeel. Meer structuur. Meer kosten. -
Sociale overdrachten in natura (+3,2%)
Denk aan huurtoeslag, studentenreisproduct, zorgtoeslagen, langdurige zorg. Noodzakelijk? Vaak. Efficiënt? Zelden gemeten. Strategisch? Dat is de vraag.
Laten we duidelijk zijn: dit zijn geen aalmoezen. Het zijn aankopen die de overheid namens jou doet. Een hybride tussen welzijn en markt, waarin de staat producten opkoopt om sociale rust te bewaren. Economisch verdovingsmiddel.
Wat eronder ligt: het waarom achter de cijfers
Groei zonder productiviteit is geen groei. Het is herverdeling, vermomd als veerkracht.
- Waarom stagneert de consumptie van huishoudens? Omdat inflatie het besteedbaar inkomen opvrat, en de woningmarkt jonge gezinnen verlamt.
- Waarom slabakken de exportcijfers? Omdat de wereld zich aan het ontvlechten is, en de Nederlandse concurrentiekracht, die sterk leunde op logistiek en fiscale sluiproutes, zijn glans verliest.
- Waarom wordt er nauwelijks geïnvesteerd? Omdat regelgeving het risico verstikt, en onzekerheid rond de groene en digitale transities kapitaal opschort.
Kortom: we rennen niet harder. We worden gedragen. Door precies die instituties die vroeger de scheidsrechter waren—niet de speler.
Is dit houdbaar?
Ja, als je gelooft in oneindige staatsgroei.
Nee, als je gelooft dat overheden moeten stabiliseren, niet vervangen.
Het diepere risico is niet fiscaal, maar psychologisch: we normaliseren een economie waarin overheidsuitgaven niet langer een reactie op de conjunctuur zijn, maar de primaire spiermassa vormen. Dat is geen strategie. Dat is afhankelijkheid. En afhankelijkheden eisen uiteindelijk hun tol.
Wat gezegd moet worden
Dit is geen pleidooi om de uitgaven van de overheid te schrappen. Het is een oproep om te herinneren waar ze voor bedoeld zijn.
De staat moet risico's afdekken, lange termijninfrastructuur bouwen, de kwetsbaren beschermen. Maar als zij de enige locomotief wordt, raakt de private sector verlamd, verstarren verwachtingen, en erodeert innovatie.
We hebben een reset nodig. Niet van begrotingen, maar van mindset. Groei moet verdiend worden, niet gesubsidieerd. Anders bouwen we geen economie—maar cureren we een simulatie.
En simulaties mogen dan de politieke klasse geruststellen, maar ze voeden geen ambitie, belonen geen verdienste, en inspireren geen nieuwe generatie bouwers.
Co-Creator of Xtroverso | Head of Global GRC @ Zentriq
Paolo Maria Pavan is the structural mind behind Xtroverso, blending compliance acumen with entrepreneurial foresight. He observes markets not as a trader, but as a reader of patterns, tracking behaviors, risks, and distortions to guide ethical transformation. His work challenges conventions and reframes governance as a force for clarity, trust, and evolution.